W miarę rozwoju gospodarczego, cywilizacji technicznej, przemysłu i wzrostu ludności w historycznych zespołach miejskich, a także w związku z dążeniem do coraz doskonalszych form życia, zabytkowe budowle i organizmy urbanistyczne ulegały różnym przemianom stosownie do ilościowych i jakościowych potrzeb i nowych warunków. Dawne rezydencje i pałace magnackie, obiekty municypalne i publiczne, kamienice mieszczańskie, a nawet obiekty sakralne, były przebudowywane i modernizowane. W wielu przypadkach bez respektu dla historycznych wartości obiekty adaptowano na koszary, domy towarowe, magazyny, składy, zakłady produkcyjne itp. Wraz z przebudową i modernizacją budynków były prowadzone — co ma miejsce i dziś — korekcyjne działania urbanistyczne i w szerokim zakresie roboty komunalne; dokonywano też regulacji niwelety i konfiguracji ulic i placów, zakładano sieć wodociągową, kanalizacyjną, gazową itp. Powiększanie się liczby ludności zmuszało do zabudowy staromiejskich dziedzińców tanim budownictwem czynszowym, nadbudowy kamienic, zniekształcenia gabarytów, form przestrzennych i cech stylowych obiektów. Wszelkie dowolne i różnorodne zmiany osłabiały strukturę i sprzyjały rozwojowi destrukcyjnych procesów, a nie-zharmonizowane nawarstwienia powiększały stopień degradacji zabytków pod względem historycznym i technicznym.
W miarę rozwoju cywilizacji technicznej były wprowadzane w różnych dziedzinach życia coraz śmielsze innowacje. Budowa linii kolejowych i tramwajowych, nowoczesnych arterii komunikacyjnych dyktowały rozbiórkę łub burzenie bardzo cennych budynków i historycznych fortyfikacji. Rozwój przemysłu pogarszał warunki w naturalnym środowisku przyrodniczym i zwiększał zagrożenie dla substancji zabytkowej. Te i inne działania, niczym nie ograniczone, nieraz szkodliwe i trudne do zahamowania, wyrządziły w następstwie wiele szkód w zasobach dziedzictwa kulturowego. Stąd zrozumiała staje się konieczność utrzymania i ochrony ocalałych zabytków, a także złożoność problematyki konserwatorskiej.
Przedstawione w dość szerokim zakresie grupy zjawisk przyczyniających się do destrukcji zabytków architektury i budownictwa rzadko występują osobno; najczęściej na uszkodzenia zabytków składa się kombinacja kilku z nich. Stąd rozwiązanie problemów gwarantujących zabytkom możliwość przetrwania musi się opierać za pośrednictwem historii architektury na pomocy różnych specjalności nauki i techniki.
