Opracowanie racjonalnej metody utrwalenia zniszczonych lub uszkodzonych konstrukcji murowanych budowli zabytkowych poprzedzają z reguły badania, których zakres i charakter zależy od stanu technicznego, cech zabytku i zamierzeń programowych. Zwykle badania obejmują naukową analizę historyczną zabytku,oraz szczegółowe badania o charakterze inżynieryjno-technicznym.
Z punktu widzenia techniczno-konserwatorskiego badania zagrożonych budowli zabytkowych powinny wykazać przyczyny powodujące uszkodzenia, zakres uszkodzeń i mechanizm ich działania, jak też — co jest szczególnie ważne — powinny wykryć źródła wywołujące zniszczenia, ujawnić ich tendencje rozwojowe oraz doprowadzić do sprecyzowania zaleceń, odnośnie do metod mających na celu likwidację przyczyn zagrożenia, a następnie dotyczących środków technicznych, jakie trzeba będzie zastosować dla ratowania zabytku murowanego. Należy przy tym podkreślić, że dla poszczególnych obiektów charakter badań może mieć odmienny przebieg w zależności od cech indywidualnych danego zabytku, objawów i zakresu zniszczeń oraz posiadanych danych, wyjściowych.
Czynnością podstawową dla badań jest zwykle lustracja zabytku i jego wszystkich szczegółów oraz dokonanie analizy stanu technicznego, uszkodzeń i deformacji powstałych w podstawowych elementach lub zespołach konstrukcyjnych.
Badania naukowo-techniczne poza tym obejmują szereg innych czynności, które bardziej szczegółowo zostaną omówione dalej. Należy tu podkreślić, że metodyka i zakres badań powinny wynikać z logicznych przesłanek i opierać się na:
— gruntownej znajomości struktury układów i systemów murowanych oraz praw rządzących w okresie ich kształtowania,
— wszechstronnej analizie zjawisk wpływających na zmiany strukturalne,
— właściwej znajomości metod i technologii konserwatorskich. Znajomość tej problematyki jest niezbędna nie tylko z uwagi na potrzebę właściwej organizacji i koordynacji prac badawczych, lecz także ze względu na konieczność wyeliminowania z rozważań sądów hipotetycznych lub intuicyjnych co do stopnia zagrożenia budowli. Uzyskany materiał powinien dawać obiektywne podstawy odnośnie do konieczności podjęcia konkretnych działań stworzenia warunków do dalszej trwałej egzystencji zabytku.
